Sakızağacı Mezarlık Haritası ve Medfunlar

İstanbul/Fatih, Edirnekapı Şehitliği içerisinde bulunan Sakızağacı Mezarlığı, birçok fikir adamının, İslam âlim ve liderinin defnedildiği yer olması bakımından biz Müslümanlar için büyük bir öneme sahiptir. Birçoğumuz Sakızağacı Mezarlığı’nı biliriz fakat içerisinde medfun olan pek değerli fikir adamlarından, İslam âlim ve liderlerinden bihaberizdir. Vuslat Derneği olarak bu eksikliğin farkına varmak, “Sakızağacı Mezarlık Haritası ve Medfunlar” çalışmamızın ortaya çıkmasına vesile oldu.

Çalışmamızın ön yüzünde Sakızağacı Mezarlığı’nın krokisi ada ada renklerle ayrılmış olup önemli zaatların isimleri de krokinin altında ilgili renklere göre verilmiştir. Bundan maksat; krokiyi inceleyen kişinin, hangi zaatın hangi adada medfun olduğunu kolayca bulabilmesidir. Krokinin altında yer alan isimlerin yanlarında verilen her bir kare kod ise ilgili kişinin detaylı özgeçmişine ve çalışmamızın detaylarına web sitemizden ulaşılmasını sağlamak içindir.

“Sakızağacı Mezarlık Haritası ve Medfunlar” çalışmamızın diğer yüzünde, mezarlıkta medfun bulunan pek değerli İslam âlimleri, fikir adamları ve öncülerinin kısaca özgeçmişleri verilmiştir. Çalışmamızın kapak kısmında ise “Ziyaret et, işaretle” başlığı ile ziyaretçilere, ziyaret edilen mezarların işaretlenmesi için bir bölüm ayrılmıştır.

1.) Hazım Oktay BAŞER (Vali Amca)

Vali Amca, ilkokulu Çorum’da, ortaokul ve liseyi Yozgat’ta tamamladıktan sonra Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nden dereceyle mezun olmuştur. Çamlıdere, Şabanözü, Bozova Kaymakamlıkları, Kars Vali Yardımcılığı, Emniyet Genel Müdür Yardımcılığı ve Konya Valiliği yapan Vali Amca, emekli olduktan sonra Milli Gazete Genel Müdürlüğü yapmıştır.

Vali Amca, devlet kademelerinde önemli görevlerde bulunduğu sırada İslam’dan taviz vermemesi ve bu sebeple sürgün edilmesi ile Müslümanlar için örnek bir hayatı, yaşantısı ile göstermiştir.

(1937-2009)

2.) Ahmet VANLIOĞLU

Bayburt’ta dünyaya gelen ve aslen Trabzon Oflu olan Vanlıoğlu Hoca ilk, orta ve lise öğrenimini açık öğretim vesilesiyle okumuş, üniversiteyi ise İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü’nde Türkiye birincisi olarak tamamlamıştır. Abisi İlyas Vanlıoğlu’nun yanında, çocuk yaşta hafızlığını tamamlayan Vanlıoğlu Hoca, Mahmud Efendi’den İslami ilimler alanındaki dersleri ikmal eder.

İmamlık, vaizlik, İmam Hatip meslek dersleri öğretmenliği ve İstanbul Müftü Vekilliği yapan Ahmet Vanlıoğlu, İmam Ebû Hanîfe ve İmam Mâtürîdî Araştırma Vakfı’nın da kurucusudur. Emekliye ayrıldıktan sonra dahi ilim talebeleri ile beraber olan, Kur’an kurslarında gönüllü hocalık yapan Ahmet Vanlıoğlu, ülkesine faydalı olacak birçok gencin yetişmesine vesile olmuştur.

(1943-2020)

3.) Celaleddin ÖKTEN

İmam Hatip okullarının kurucusu olan Celaleddin Ökten, genç yaşta hafızlığını tamamlamış, Mehmet Akif Ersoy, Babanzâde Ahmed Naim ve İzmirli İsmail Hakkı gibi önemli müderrislerden ders almıştır.

Dârülfünun Edebiyat Fakültesi’nde eğitimini tamamlayan Celaleddin Ökten, muhtelif okullarda öğretmenlik, İstanbul İmam Hatip Okulu’nda ise kurucu müdürlük vazifesinde bulunmuştur. Arapça, Farsça ve Fransızca dillerine hâkim olan Celaleddin Ökten ilmi çalışmalarını yaptığı 1000 ciltlik kitaplığını Süleymaniye Kütüphanesi’ne bağışlamıştır.

(1884-1961)

4.) Hızır Ali MURADOĞLU

Memleketi Rize’de ilk ve orta öğrenimini tamamlayan Hızır Ali Hoca, üniversite eğitimi için İstanbul’a gelir. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Arapça-Farsça bölümünde eğitime başlayan Hızır Ali Hoca, Nuri Efendi’nin vesilesiyle Mahmud Efendi ile tanışınca fakülteden ayrılır ve kendisini İslami ilimlere adar.

Mahmud Efendi’nin damadı olan Hızır Ali Hoca, İsmailağa Cami’de ders verdiği sırada şehit edilir ve yolunda hizmet ettiği Rabb’ine kavuşur.

5.) Yemliha Sultan Ahfadı

Ashab-ı Kehf hadisesindeki yedi uyurlardan (Yemliha, Mekselina, Mislina, Mernuş, Şazenuş, Debernuş ve Kafeştatayyuş) Yemliha Sultan’ın soyundan gelen medfunlardır.

6.) Nermin ÖZÜLKÜ (Hâkim Anne)

Mahmud Efendi’nin vaaz ve sohbetlerinden dolayı idamla yargılandığı davanın görüldüğü duruşmanın sonunda Hâkim Nermin Özülkü, Mahmud Efendi’ye “Son olarak bir şey söyleyecek misiniz?” diye sorduğunda, Mahmud Efendi “Hanım kızım, sizin burada erkekler içinde çalışmanız helal değildir.” der.

Sözün tesiri ile Mahmud Efendi’ye intisap eden ve Hâkim Anne adını alan Nermin Özülkü, medresede eğitime başlar ve hoca olup binlerce talebenin yetişmesine vesile olur.

(1926-2014)

7.) Mahmud USTAOSMANOĞLU (Mahmud Efendi Hz.)

Trabzon’un Of şehrinde dünyaya gelen Mahmud Efendi, anne ve babasının hocalığında 10 yaşında hafızlığını tamamlamış, 16 yaşında fıkıh, tefsir, hadis gibi İslami ilimler eğitimi sonucunda icazet almış ve ders vermeye başlamıştır. Mahmud Efendi, şeyhi Ali Haydar Efendi ile tanıştıktan sonra şeyhinin vesilesi ile İsmailağa Cami’ne imam olmuş ve yaptığı sohbetlerle insanların gönlünde yer edinmiştir.

İsmailağa cemaatinin lideri olan Mahmud Efendi’ye, 2010 yılında düzenlenen “Uluslararası İnsanlığa Hizmet Sempozyumu”ndan sonra “İslam’a Üstün Hizmet” ödülü verilmiş, aynı sempozyumda onlarca farklı ülkeden gelen âlimler tarafından “Asrın Müceddidi” ilan edilmiştir.

(1924-2022)

8.) Bayram Ali ÖZTÜRK

Adapazarı’nda dünyaya gelen ve henüz iki aylık bir bebek iken babasını kaybeden Bayram Ali Hoca, amcası Bilal Öztürk’ün himayesinde ilk, orta ve lise öğrenimini Adapazarı’nda görmüş, daha sonra Erzurum Yüksek İslam Enstitüsü, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde eğitimini tamamlamıştır. Bayram Ali Hoca, amcasının vesilesiyle Mahmud Efendi’yle tanışır, Mahmud Efendi’nin görevlendirmesiyle İstanbul’da Mektubat şerhi dersleri yapmaya başlar.

Bu alanda uzmanlaşan ve Mektubatçı olarak anılan Bayram Ali Hoca; Arapça, Osmanlıca, Farsça, İngilizce ve Fransızca bilen ve yirmi bin ciltlik kütüphaneye sahip bir ilim sevdalısıdır. İsmailağa Cami’de verdiği sohbet sonrası uğradığı bıçaklı saldırıda şehit olmuştur.

(1952-2006)

9.) Ali Haydar El-Ahishavi (Ali Haydar Efendi Hz.)

İlk tahsilini Ahıska’da yapan Ali Haydar Efendi, daha sonra Erzurum’a giderek Bakırcı Medresesi’nde derslerine devam etmiştir. Medrese eğitiminden sonra İstanbul’a giden Ali Haydar Efendi, Beyazıt dersiâmlarından Ahmet Efendi’nin Fatih Cami derslerinde bulunarak icazet aldı. Ders Vekâleti tarafından yapılan imtihanı kazanarak dersiâm oldu ve Fatih Cami’nde ders vermeye başladı.

1914’te Sultan Selim Cami yakınında bulunan İsmetullah Efendi Dergâhı’na şeyh olan Ali Haydar Efendi, Cumhuriyetin ilanından sonra İskilipli Mehmed Atıf Efendi ile birlikte İstiklal Mahkemesi’nde yargılandı. Birçok âlim, hafız ve ilim adamının yetişmesine vesile olan Ali Haydar Efendi, Fatih dersiâmlarından olmasına rağmen askeri yönetimin izin vermemesi sebebiyle Fatih Cami Haziresine defnedilemedi.

(1870-1960)

10.) Hasbi ABDÜLKERİM

Hasbi Hoca’nın 9 yaşında Trabzon Of’ta başlayan medrese hayatı, Hocası Dursun Efendi’nin tavsiyesi ile 13 yaşına geldiğinde İstanbul’da devam etmiştir. İstanbul’daki ağabeyi Hasbi Hoca’yı Ali Haydar Efendi ve Mahmud Efendi ile tanıştırır.

Hasbi Hoca, ilim tahsilinden sonra gençler üzerinde çalışmalara başlar. Mahmud Efendinin bacanağı da olan Hasbi Hoca, Abdülmetin Balkanlıoğlu Hoca başta olmak üzere birçok gencin İslami ilimler ile ilgilenmesine vesile olmuştur.

(1938-2001)

11.) Abdülmetin BALKANLIOĞLU

Çorum İmam Hatip Lisesi’ndeki eğitimini tamamladıktan sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni kazanan Abdülmetin Hoca, eğitiminin birinci senesinde Mahmud Efendi’nin müezzini Hasbi Abdülkerim Hoca ile tanışmıştır.

Hasbi Hoca vesilesi ile sohbetlere katılan Abdülmetin Hoca, Mahmud Efendi’yi tanıdıktan sonra İslami ilimler alanında çalışmalara yönelmek için hukuk fakültesini yarıda bırakmıştır. Muhtelif camilerde imam ve müezzinlik yapan, gönülleri sarsan hitabeti ile birçok insanın sevgisine mazhar olan Abdülmetin Hoca, kalp krizi sebebiyle vefat etmiştir.

(1958-2018)

12.) Ali KARA

İlk ve ortaöğrenimini doğduğu şehir Trabzon’da tamamlayan Ali Hoca, liseyi İstanbul İmam Hatip Lisesi’nde okuduktan sonra İstanbul Üniversitesi Fars Dili ve Edebiyatı bölümünü kazanmıştır.

Mahmud Efendi ile tanıştıktan sonra üniversiteden ayrılıp eğitimine medresede devam eden Ali Kara Hoca, ders halkaları ve sohbetleriyle birçok ilim talebesi ve hafızın yetişmesinde etkili olmuştur. Ali Kara, yakalandığı coronavirüs sebebiyle 2020 yılında vefat etmiştir.

(1956-2020)

13.) Mehmet Öğütçü (Gönenli Mehmet Efendi)

Hafızlık eğitimini 12 yaşında tamamlayan Gönenli Mehmet Efendi, Gönen Çarşı Cami’de imam hatip olarak ilk görevine başlamıştır. Birçok muhtelif camide imam hatiplik yapan ve reîsülkurrâlığa yükselen Mehmet Efendi en çok Sultan Ahmed Cami’de görev yapmıştır.

İrşad faaliyetine çok önem veren Mehmet Efendi, kendi gayreti ve halktan topladığı bağışlarla birçok öğrencinin yetişmesine vesile olmuştur.

(1903-1991)

14.) Enver BAYTAN

Gönenli Mehmet Efendi’nin talebesi olan Enver Baytan Hoca, 8 yaşında hafızlığa başlamış, ilahiyat eğitimini tamamladıktan sonra 70 yıl boyunca imamlık ve vaizlik görevini ifa etmiştir. Gençlerin hayatlarını ahlak ve maneviyat üzerine tesis etmesi için var gücüyle çalışan Enver Hoca toplam 17 kitap yayınlamıştır.

(1925-2016)

15.) Mehmet Yahya KUTLUOĞLU

ÖNDER İmam Hatipliler Derneği’nin kurucusu ve ilk başkanı olan Mehmet Yahya Kutluoğlu, hafızlık ve Arapça eğitimine hoca olan babasının yanında başladı. İstanbul İmam Hatip’te ortaöğrenimini, Yüksek İslâm Enstitüsü’nde üniversite eğitimini tamamladı.

İmamlık, vaizlik, İstanbul İmam Hatip Müdürlüğü ve Din Eğitimi Genel Müdürlüğü yapan Kutluoğlu, çalışmalarıyla birçok Müslüman gencin yetişmesinde öncü olmuş bir şahsiyettir.

(1928-2021)

16.) Sabri İRTEŞ (Nakkaş)

Topkapı Sarayı başta olmak üzere birçok eski eserin nakış restorasyonlarını yapan Türkiye'nin en eski nakkaşlarından olan Sabri İrteş, nakşa, Fatih Karagümrük’te mahalle arkadaşının babasının yanında, 14-15 yaşında başlamıştır. 60 sene Topkapı'da ve muhtelif camilerde çalışan Sabri İrteş’in üç oğlu da baba mesleğini icra etmektedir.

(1923-2010)

17.) M. Mazhar SÜNDÜS

Ali Haydar Efendinin damadı olan M. Mazhar Sündüs, İlim Yayma Cemiyeti’nin kurucularından olması hasebiyle ülkemizdeki birçok gencin İslam kültür ve medeniyetiyle yetişmesine vesile olmuştur.

18.) Osmanlı Rus ve Balkan Harbi Şehitleri

Osmanlı Rus Savaşı yahut 93 Harbi olarak bilinen savaşlarla birlikte Balkan Savaşları’nda şehit düşen kahraman askerlerimizin naaşlarının bulunduğu şehitliğimizdir.

19.) İbrahim b. Muhammed HALEBÎ

Temel eğitimini doğduğu şehir Halep’te tamamlayan İbrahim b. Muhammed, Şam’da aldığı eğitimden sonra Kahire’ye gitmiş ve Suyûtî gibi büyük İslam âlimlerinden ders görmüştür. Daha sonra İstanbul’a gelen Halebî, Fatih Cami’de imamlık yapmıştır.

Halebî, mütevazı yaşantısı ve yazdığı 20’ye yakın eser ile Hanefi mezhebinin önemli âlimlerinden birisi olmuştur.

(1456-1549)

20.) Ömer Nasuhi BİLMEN

İslam hukuku alanında yaptığı çalışmalar ile ilim dünyasına birçok katkı sunan Ömer Nasuhi Bilmen aynı zamanda Arapça, Farsça ve Fransızca bilen bir öğretmen, medresede ders veren bir müderris, Türkiye’nin hararetli dönemlerinde müftülük ve Diyanet İşleri Başkanlığı yapmış çok yönlü bir âlimdir.

(1456-1549)

21.) Babanzâde Mustafa Zihni Paşa

Irak Süleymaniye’de dünyaya gelen Zihni Paşa, eğitimini Bağdat’ta tamamladıktan sonra İstanbul’a yerleşmiştir. Osmanlı Devleti’nde Maliye Nazırlığı, Ticaret ve Ziraat Nazırlığı; Halep, Yanya, Bursa ve Hicaz Valilikleri yapan Zihni Paşa, devlet adamı olmasının yanında Osmanlı’nın sorunları ve İslami meseleler hakkında araştırmalar yapıp kitaplar yayımlayan bir ilim insanıdır.

(1838-1911)

22.) İsmail BİÇER (Hafız)

Hafızlığı ve Kur’an-ı Kerim’i güzel okuması ile dünyaca bilinen Kur’an hizmetkârı Hafız İsmail Biçer, Cumhuriyet döneminde İstanbul tilavet geleneğinin kurucularından olan Hasan Akkuş’tan tilavet dersi almaya başlamıştır.

Henüz 10 yaşında iken hafızlığını tamamlamış, ortaöğrenimini İstanbul İmam Hatip’te tahsil etmiş ve daha sonra İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’nden mezun olmuştur. Hafız İsmail Biçer, elim bir trafik kazası sonucunda 1998 yılında ahirete irtihal etmiştir.

(1947-1998)

23.) Abdülaziz BEKKİNE (Abdülaziz Efendi)

İstanbul Mercan’da dünyaya gelen Abdülaziz Bekkine, ilim tahsiline Kaptanpaşa Cami İmamı Halil Efendi ile başlamış daha sonra medrese arkadaşı olan Mehmed Zahid Kotku vesilesiyle Gümüşhanevi Tekkesi'ne giderek Mustafa Feyzi et-Tekfurdağî'ye intisab etmiştir.

Özellikle üniversite gençliğiyle ilgilenen Bekkine, Necmettin Erbakan ve Nurettin Topçu gibi değerli isimlerin yetişmesinde etkili olmuştur.

(1895-1952)

24.) Hasib YARDIMCI (Abdullah Hasib Efendi)

İlim tahsiline memleketi Serez’de başlayan Hacı Hasib Yardımcı, bir süre sonra İstanbul’a gönderilir ve Çarşamba, Mahmudağa Medresesi’nde tahsiline devam eder. Tokatlı Şakir Efendi’den müderrislik icazetini aldıktan sonra muhtelif camilerde imamlık ve hatiplik yapan Gümüşhaneli Hülefalarından Hacı Hasib Yardımcı, hat sanatıyla da uğraşmıştır.

(1863-1949)