Banka Promosyonu Bağış Yapılabilir Mi?

Dinimiz İslam, faiz yoluyla elde edilen mal ve kazancı yasaklamış; faizi ve faizciliği haram kılmıştır. Günümüzde faizin sürekli işlemde olduğu, alınıp verildiği ve dahi insanlara tavsiye edildiği eylemleri gerçekleştiren kurumların başında ise bankalar gelmektedir. Bu sebeple bankaların vatandaşlara “hediye” olarak sunduğu promosyonlar için “Faiz midir? Haram mıdır?” şeklindeki düşünceler; emekli, memur ve işçi Müslümanların merak ettiği ve cevabını aradığı soruların başında gelmektedir.

Yazımızda, banka promosyonu hakkında yapılan fıkhi açıklamalara yer vermeden evvel banka promosyonun ne olduğuna değinmek faydalı olacaktır.

Banka Promosyonu Nedir?

Banka promosyonu; iş veren kurum, kuruluş ve şirketlerin, çalışanlarının maaşlarının belirlenen süre içerisinde tercih edilen banka üzerinden yatırılması için banka ile anlaşma yapması ve bu nedenle emekli, memur ve işçilere bankanın belirli bir miktar promosyon vermesi demektir.

Bankanın emekli, memur ve işçilerin aldıkları maaşa göre çeşitli miktarda teklifler sunduğu banka promosyonu, bankalara göre de değişiklikler göstermektedir. Aynı ücreti alan memurlara farklı bankalar farklı teklifler sunmaktadır. Bankaların promosyon vermesindeki amaç ise emekli, memur ve işçilerin maaşlarını kendi hazinesinde tutarak işlemlerinde kullanmak ve müşteri kazanmaktır.

Banka Promosyonu Caiz Mi?

İslam dininde faiz ve faizle yapılan her işlem haramdır. Faiz, herhangi bir ticaret ve emek olmadan paradan kâr etmek demektir. Bakara Suresi’nin 275. ayetinde faiz yiyenlerin akıbeti hakkında şöyle bahsedilmektedir:

“Faiz yiyenler ancak şeytanın çarparak sersemlettiği kimse gibi kalkarlar. Bunun sebebi onların, ‘Alım satım da ancak faiz gibidir’ demeleridir. Hâlbuki Allah alım satımı helâl, faizi ise haram kılmıştır. Artık kime Allah’tan bir öğüt erişir de faizciliği bırakırsa geçmişteki kendisinindir, durumunun takdiri Allah’a aittir. Kim de yine faizciliğe dönerse işte bunlar orada devamlı kalmak üzere cehennemliklerdir.”

Bilindiği üzere bankaların ekseri çoğunluğu faizle işlem yapmaktadır. Bu bakımdan banka promosyonları, faizle işlem yapılan bir kurumdan kişilere verildiği için uygun görülmemektedir. Banka promosyonu için direkt olarak faiz denilemese de faizden tümüyle uzak olduğu da söylenemez.

Banka Promosyonu Bağış Yapılabilir Mi?

Kişinin, banka hesabına, kendisinden bağımsız olarak çalıştığı kurum, kuruluş yahut şirketin bankalarla anlaşması sonucunda promosyon yatmaktadır. Bu promosyonların ne yapılacağı, nasıl kullanılması gerektiği ise dinimiz açısından dikkat edilmesi gereken önemli bir meseledir.

Promosyonların kullanılmayıp ihtiyaç sahiplerine verilmesi, insani yardım ve kamu yararına çalışmalar gerçekleştiren kurumlara tasadduk edilmesi İslam âlimleri tarafından tavsiye edilmektedir. Banka promosyonunu almak caiz değil fakat bankada da bırakmak uygun değildir. Bu bakımdan promosyonlar ihtiyaç sahiplerine tasadduk edilmeli ve bu tasadduktan da bir ecir beklenmemelidir.

Din İşleri Yüksek Kurulu’nun banka promosyonu konusundaki fetvası şöyledir:

“Bankaların, kamu veya özel sektörde çalışanlara, çalıştığı kurumlar tarafından maaşlarını kendilerinden almayı tercih etmeleri karşılığında vermiş oldukları promosyonlar, işleyiş bakımından faize tam olarak benzememekle birlikte faiz şüphesinden de tümüyle uzak değildir.

Bu itibarla, temel ihtiyaçlarını karşılayacak durumda olanların bu parayı kendileri ve bakmakla yükümlü oldukları yakınları için kullanmamaları; bilakis ihtiyaç sahibi fakirlere vermeleri uygun olur.”

Bir Müslüman’ın banka promosyonunu nasıl değerlendirmesi gerektiği hakkında pek değerli hocalarımızın açıklamaları şöyledir.

“Bankanın verdiği promosyon için faiz şartları tahakkuk etmiyor. Ama bir mü'min olarak, banka kelimesinin içimizde oluşturduğu tiksintiyi siz de takdir edersiniz. Kullanmayıp bir kuruma vermek veya bir fakire vermek en iyisidir diyebiliriz. Ama kullanmanın da faiz gibi olduğunu söylememiz zordur.” (Nurettin Yıldız)

“Banka promosyonu caiz değildir. Ancak bankada da bırakmak uygun değildir. Alınıp tasadduk edilmelidir.” (Fatih Kalender)

“Promosyon faizden verilen paralardır. Ne yapmamız gerekir? Mesâlih-i amme dediğimiz kamu yararına olan yerlerde ancak bu promosyondan alınan paralar kullanılabilir ya da Allah yolunda mücadele eden kardeşlerimize gönderilebilir.” (İhsan Şenocak)

Bir Müslüman’ın ehemmiyetle dikkat etmesi gereken faizin, Kur’an-ı Kerim’de de önemle üzerinde durulmuş; faiz yiyenlerin Allah ve Resulüne karşı savaş açtığı ifade edilmiştir: “Ey iman edenler! Allah’tan korkun ve gerçekten iman etmiş iseniz faizden kalanı bırakın. Bunu yapmazsanız Allah ve resulü tarafından size bir savaş açıldığını bilin. Eğer tövbe ederseniz, haksızlık etmemek ve haksızlığa uğramamak üzere anaparanız sizindir.” (Bakara 278-279).

Bu bağlamda, ayetler ve fetvaların ışığında, tam anlamıyla faiz olmasa da faize bulaşmış bankalardan kişilere promosyon olarak aktarılan paraların yetimlere, talebelere, yolda kalmışlara ve ihtiyaç sahiplerine verilmesi en doğru olandır.